Cursus kunstgeschiedenis Amsterdam najaar 2020

18/9  1520: Albrecht Dürer in de Lage Landen
In 1520 vertrok de gevierde kunstenaar Albrecht Dürer uit zijn woonstee Neurenberg naar de Lage Landen, eigenlijk om de nieuwe Roomskoning Karel V om voortzetting van zijn toelage te vragen, maar hij bleef een jaar hangen. In Brussel bewonderde hij de goudschat van de Azteken, in Gent het Lam Gods van Jan van Eyck en in Gent de marmeren madonna van Michelangelo. In Antwerpen woonde hij de feestelijke inkom van Karel V bij en ontmoette hij vele groten, zoals Erasmus en tal van kunstenaars, die hem als een grootheid ontvingen. Honderden tekeningen maakte Dürer in dat jaren, waaronder portretten van Lucas van Leyden, Joachim Patinir en Erasmus.

25/9  1770: de verering van Beethoven
Ludwig van Beethoven (1770-1825) was de eerste kunstenaar die zich als universeel kunstenaar zag, eerder als filosoof dan als componist. Al bij leven en welzijn werd hij vereerd als dé kunstenaar en na zijn dood nam dat langzamerhand goddelijke proporties aan. Rond 1900 was deze cultus op een internationaal hoogtepunt en was hij de profeet van een alternatieve religie, de Kunst met een grote K, waarvoor tempels werden ingericht en priesters benoemd. Opperpriester was wellicht Max Klinger, die twaalf jaar werkte aan een beeld van de vergoddelijkte Beethoven, dat uiteindelijk tentoongesteld werd in het Secessionsgebouw in Wenen, omringd door decoratief werk van diverse Secessionskunstenaars, waaronder het legendarische Beethovenfries van Gustav Klimt, een ode van tientallen strekkende meters fresco over drie wanden aan de Negende Symfonie.

2/10  Kunst en mode (n.a.v. Dior, HGM 26/9-28/2)
Mode bestond altijd al, maar Haute Couture werd eind negentiende eeuw in Parijs bedacht door de Engelsman Charles Worth. Zijn leerling Paul Poiret bedacht de ene baanbrekende mode na de andere, was de eerste met grootscheepse reclamecampagnes en liep bij de avant-garde op Montmartre de deur plat om schilderijen te kopen, maar ook om kunstenaars in te schakelen voor het ontwerpen van stoffen, affiches en parfumflessen. In de jaren twintig en dertig maakten vele modehuizen gebruik van de moderne kunst, van kubisme tot surrealisme. Salvador Dalí, Jean Cocteau en Marcel Duchamp maakten ontwerpen voor Schiaparelli. Ook de Russische kunstenaars Varvara Stepanova en Sonia Delaunay en de futurist Giacomo Balla wierpen zich op de mode. Na de Tweede Wereldoorlog betrokken nieuwe sterren als Dior kunstenaars als Matisse bij hun collecties en in de jaren zestig werden jurken bedrukt met motieven van Mondriaan, Andy Warhol en Magritte. In recente jaren zien we Mark Rothko, Keith Haring en allerlei andere iconen van de moderne kunst verschijnen op truien en ensembles. En modeshows zijn ware kunstmanifestaties geworden.

9/10  Vlaamse Primitieven en Magisch Realisten: Het spirituele in het dagelijks leven
Het kijken naar een schilderij is een visuele meditatie met alle zintuigen, die het eigen leven transparant maakt. Dat was de boodschap van de Moderne Devotie in de 15^e eeuw, uitgedragen met een genadeloos scherpe observatie van de natuur door Vlaamse schilders als Jan van Eyck, Gerard David en Dirck van Baburen. Gerard David schilderde verschillende keren een Madonna met de pappot bij voorbeeld.
In de 20^e eeuw schilderen Magisch Realisten als Dick Ket, Raoul Hynckes en Wim Schuhmacher in dezelfde, meticuleuze stijl eieren, broodjes en schelpen met christelijke symboliek.

23/10  1870: Realisten en Impressionisten in oorlogstijd
Het uitbreken van de Frans-Pruisische Oorlog in 1870 had vertrekkende gevolgen voor vele kunstenaars. Velen gingen in dienst, waarbij er diverse sneuvelden, zoals Henri Regnault en Frédéric Bazille. Anderen vluchtten, naar Zuid-Frankrijk, zoals Cézanne, of naar Engeland, zoals de Impressionisten Monet en Pissarro en de beeldhouwer Jules Dalou. Jean-Jacques Tissot werd James Tissot. In de daaropvolgende belegering van Parijs vervulden de oudgediende realisten Manet, Courbet en Degas een rol bij de nationale garde en tijdens de Commune was Courbet zelfs commissaris van cultuur. Voor het omverhalen van de Colonne Vendôme kreeg hij naderhand zelfs de doodstraf. En Laurens Alma Tadema kon zijn atelier in Parijs niet betrekken en verhuisde dan maar naar Londen.

30/10  1820: De Venus van Milo ontdekt
In 1820 vond een boer op het Griekse eiland Melos een sculptuur zonder armen. Een Franse officier kreeg opdracht het beeld naar een nabijgelegen Frans oorlogsschip te vervoeren, wat met veel problemen en vechtpartijen uiteindelijk lukte. Het werd zonder armen maar met open armen ontvangen in het Louvre als vervanging van de door Napoleon geroofde, maar aan het Vaticaan teruggegeven Venus Medici. Dankzij zorgvuldige koestering als ‘Frans’ cultuurgoed werd de Venus zonder armen het Griekse beeld bij uitstek, meer symbool van de oudheid dan welke sculptuur in Londen of Berlijn dan ook.

6/11  Futurisme versus Novecento: moderne kunst voor Mussolini
Tussen 1922 en 1944 was Italië het prototype van de fascistische dictatuur, waar opvallend veel kunstenaars zich voor inzetten. Velen sloten zich aan bij de 1915-18 overlevende Futuristen onder de lawaaiige dichter Marinetti, wiens politieke partij zich bij die van Mussolini had aangesloten. Mussolini zelf liet zijn minnares Marguerita Sarfatti ruim baan als kunstpaus van de Nieuwe Orde. Zij bracht alle plaatselijke retour à l’ordre-kunstenaarsverenigingen en klassieke stijlen samen onder de noemer Novecento (twintigste eeuw) en bood zo overtuigend tegenwicht aan het Futurisme. Mussolini, gespeend van mening en smaak, speelde beide bewegingen tegen elkaar uit.

13/11 Charley Toorop en haar vrolijke vrienden
Annie Caroline Pontifex ‘Charley’ Toorop was het enige kind van Jan Toorop, die haar introduceerde bij tal van avant-gardekunstenaars in binnen- en buitenland en haar schilderles gaf. De eerste jaren was ze bezig kubisme en expressionisme te verwerken en trachtte ze los te komen van haar vaders stijl. Ze nam echter wel diens empathie met de minder bedeelden over en schildert, behalve portretten van zichzelf en haar kinderen, steeds vaker boeren, arbeiders en sobere stillevens in een stoere, hoekige stijl met dikke, zwarte contouren. Haar huis in Bergen was een trefpunt van kunstenaars, schrijvers, fotografen. Buiten haar eigen familie (haar zoons Edgar en John Fernhout en hun respectievelijke echtgenotes, de schilderes Rachel Pellekaan en de fotografe Eva Besnyö) waren dat mannen met wie ze steevast een lichamelijke relatie aanging: de schilder Pyke Koch, de schrijvers Arthur Lehning, Henny Marsman en Adriaan Roland Holst en de fotograaf Erwin Blumenfeld. En ook nog John Rädecker, Kurt Schwitters, Henk Chabot, Joris Ivens en Gerrit Rietveld, wiens dochter Bep zij samen met haar zoon Edgar tot schilder opleidde.

20/11  Iconen en Suprematisme: religie in de Russische avant-garde
De Russische kunst werd als geen andere bepaald door het mysterie van het orthodoxe christendom – er loopt een lijn vanaf de Ikonen via de avant-garde begin 20ste eeuw tot aan de kunst van vandaag.
In 1915 ontstaat in Moskou een geheel Russische avant-garde, het Suprematisme. Kasimir Malevitsj en zijn discipelen schilderen een voorstellingsloze kunst, waarin niettemin kruisen, mandorla’s en andere abstracte christelijke motieven te zien zijn. Ook de revolutionaire kunstenaars verwerken elementen van iconen om hun schilderijen herkenbaar te maken voor het volk.

27/11  Helena Rubinstein en Peggy Guggenheim brachten Parijs naar New York
Peggy Guggenheim (1898-1979) en Helena Rubinstein (1872-1965): deze steenrijke vrouwen maakten naam als kunstverzamelaar, respectievelijk zakenvrouw van een cosmetica-imperium. Zij gaven de moderne kunst in Amerika een enorme impuls en wisten  de Amerikanen vertrouwd te maken met de Parijse avant-garde.
Peggy Guggenheim was de kleindochter van Meyer Guggenheim, een Zwitserse jood die in Amerika een onmetelijk fortuin had verdiend met mijnexploitatie. Nadat haar vader ten onder was gegaan met de Titanic, kreeg ze voor haar 21^e verjaardag in 1919 2,5 miljoen dollar (nu 34,5 miljoen) en daarmee ging ze een jaar later naar Parijs, waar ze zich mengde tussen de bohème in Montparnasse.
Helena Rubinstein (1871-1965) was even joods als Guggenheim, maar had haar fortuin zelf verdiend. Als oudste van een gezin van acht zussen in het getto van Krakau, werd Chaja Rubinstein zo snel mogelijk uitgehuwelijkt om de jongere zussen aan de beurt te laten komen voor hofmakerij. De kleine Chaja (142 centimeter) wilde echter haar eigen lot bepalen en vluchtte eerst naar ooms in Australië, met in haar bagage de twaalf potten gezichtscrème die haar moeder haar had meegegeven. Ze werd in Londen later de eerste prominente verzamelaar van sculpture nègre en een expert in kunst uit Kongo, Senegal en Mali, die ze kocht in Parijs, waar ze regelmatig naartoe reisde voor moderne-kunsttentoonstellingen. Daar liet ze zich portretteren door de society-portrettist Paul César Helleu. Het was het eerste van een serie van vijftig portretten. In Parijs werd Rubinstein ook dikke maatjes met modekoning Paul Poiret, die de eerste korsetloze jurken ontwierp, waarmee zij in Londen een reputatie verwierf van stijlvolst geklede vrouw. Ze vroeg hem ook haar eerste winkel in Parijs aan te kleden. Poiret raakte zeer geïnspireerd door de Ballets Russes van Serge Diaghilev, evenals Rubinstein.

vrijdagmorgen in MFC de Binnenhof (Theaterzaal), A.J. Ernststraat 112, van 9.30 tot 11.30, en
vrijdagmiddag in het Plein van Siena, Rijnstraat 109, van 12.15 tot 14.15
vrijdagavond in Huis van de Wijk Lydia, Roelof Hartplein 2a, van 20.00 tot 22.00

Voor een cursus van tien lessen betaalt u € 125,- tevoren over te maken op girorekening NL67 INGB 0003951370, ten name van M. Didier Amsterdam, onder vermelding van de gekozen locatie.
Het is altijd mogelijk om een les op een van de andere locaties te volgen als u verhinderd bent, zonder opgave.

Een halve cursus volgen kan ook: voor 5 lessen naar keuze betaalt u 80 euro.

Losse lessen in de cursus kunnen voor 20 euro bijgewoond worden.

U kunt zich inschrijven voor de cursus door een mail te sturen per contactformulier

Een voorbeeld van een college, maar dan vooraf opgenomen, vindt u hier.